Τα 13 επιστημονικά θαύματα του 2008

 

Γιάννης Δεβετζόγλου

Ανδρονίων, το σκάφος Phoenix που προσεδαφίστηκε στον πλανήτη Άρη, το νέο συνθετικό γονιδίωμα με 500.000 ζεύγη βάσεων DNA είναι μερικές από τις 13 σημαντικότερες εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης που σηματοδότησαν τη χρονιά που πλησιάζει στο τέλος της. 

Εγκαίνια και αναποδιές στον LHC

Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων στο CERN, κοντά στη Γενεύη, εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι με την υπόσχεση να αναδημιουργήσει τις συνθήκες που επικρατούσαν λίγες στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη που γέννησε το Σύμπαν. Όμως λίγες ημέρες αργότερα, μια διαρροή υγρού ηλίου έθεσε εκτός λειτουργίας τη μηχανή των 5 δισ. δολαρίων και η επαναλειτουργία του δεν αναμένεται πριν από το καλοκαίρι του 2009.

Προσωπικά γονιδιώματα

Πλησιάζει η μέρα που όλοι θα μπορούν να μάθουν τα γενετικά μυστικά που κρύβουν μέσα τους. Τον Ιανουάριο, διεθνής κοινοπραξία ξεκίνησε το Πρόγραμμα των 1.000 γονιδιωμάτων για την αναγνώριση όλων των ποικιλομορφιών στην ανθρώπινη γονιδιακή δεξαμενή. Τον Οκτώβριο, το Πρόγραμμα Προσωπικού Γονιδιώματος ανακοίνωσε προκαταρκτικά αποτελέσματα για δέκα άτομα. Στο μεταξύ, νεοσύστατες εταιρείες βιοπληροφορικής, όπως η καλιφορνέζικη 23andMe, ξεκίνησαν να προσφέρουν γενετικά προφίλ με κόστος μερικών εκατοντάδων δολαρίων.

Ο Φοίνικας στον Αρη

Το σκάφος Phoenix της NASA προσεδαφίστηκε τον Μάιο στην Αρκτική του Αρη, όπου για πρώτη φορά εξέτασε δείγματα πάγου κρυμμένα κάτω από την επιφανειακή σκόνη. Απέτυχε πάντως να εντοπίσει οργανικές ενώσεις πριν τεθεί οριστικά εκτός λειτουργίας το Νοέμβριο.

Η υπόσχεση του νέου προέδρου

Η εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα ανοίγει το δρόμο για σημαντικές αλλαγές στην αμερικανική επιστημονική έρευνα: άρση των περιορισμών στα πειράματα με εμβρυικά βλαστοκύτταρα· όρια στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου· μεγαλύτερη συμμετοχή των επιστημόνων στις πολιτικές αποφάσεις.

Κατάλογος της βιοποικιλότητας

Ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για τη δημιουργία ενός ενιαίου καταλόγου με τα 1,8 εκατ. γνωστά είδη ζωντανών οργανισμών ξεκίνησε το φεβρουάριο. Η διαδικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια της Ζωής» συγκεντρώνει κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, ήχους και επιστημονικά δεδομένα για όλες τα πλάσματα της Γης. Η προσπάθεια θα ολοκληρωθεί το 2017 το νωρίτερο.

Το πρώτο συνθετικό γονιδίωμα

Το ινστιτούτο του αμφιλεγόμενου Αμερικανού γενετιστή Γκρεγκ Βέντερ δημιούργησε το πρώτο συνθετικό γονιδίωμα, συνδέοντας περισσότερα από 500.000 ζεύγη βάσεων DNA. Το επίτευγμα φέρνει ένα βήμα πιο κοντά τους συνθετικούς οργανισμούς που θα παράγουν βιοκαύσιμα και θα απορρυπαίνουν το περιβάλλον.

Κλείνει η υπόθεση του άνθρακα

Έκλεισε και επίσημα η υπόθεση με τις επιθέσεις άνθρακα στις ΗΠΑ το 2001. Ο Μπρους Άιβινς, ερευνητής σε θέματα Βιοασφάλειας, αυτοκτόνησε τον Ιούλιο όταν έμαθε ότι το FBI ετοιμαζόταν να του απαγγείλει κατηγορίες. Ο ερευνητής είχε πρόσβαση σε σπόρια άνθρακα, ωστόσο ο δικηγόρος του επιμένει ότι ήταν αθώος.

Απειλούμενη η πολική αρκούδα

Η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε τον Μάιο να εντάξει την πολική αρκούδα στην λίστα των απειλούμενων ειδών. Ήταν η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο με αιτιολογικό την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Το υπουργείο Εσωτερικών δεν χάρηκε και ο Τζορτζ Μπους άλλαξε τους κανόνες έτσι ώστε να μην απαιτείται ανεξάρτητη γνωμοδότηση για τις προσθήκες στη λίστα.

Κούρσα από τη Γη στη Σελήνη

Έπειτα από τα αντίστοιχα εγχειρήματα Κίνας και Ιαπωνίας, η Ινδία έστειλε την πρώτη της αποστολή στη Σελήνη. Ο σεληνιακός δορυφόρος Τσαντραϊάν-1 απελευθέρωσε μια διερευνητική συσκευή, με την ινδική σημαία βαμμένη πάνω της, η οποία προσέκρουσε ελεγχόμενα στην επιφάνεια του φεγγαριού. Σε μια άλλη εξέλιξη, Κινέζος αστροναύτης πραγματοποίησε το Σεπτέμβριο τον πρώτο διαστημικό περίπατο της χώρας του.

Η Αρκτική λιώνει

Πλήθυναν οι έρευνες που προειδοποιούν ότι η Αρκτική θα μείνει χωρίς καθόλου θαλάσσιο πάγο το καλοκαίρι -γύρω από το Βόρειο Πόλο, η θερμοκρασία ανεβαίνει ταχύτερα από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη. Πάντως στα μέσα Σεπτεμβρίου το κάλυμμα πάγου ήταν 9,4% μεγαλύτερο από το ιστορικό χαμηλό του 2007.

Θολό Πεκίνο

H καταπολέμηση του γκρίζου νέφους που πνίγει το Πεκίνο ήταν ένα από τα δυσκολότερα έργα για τους διοργανωτές των Ολυμπιακών. Η κινεζική πρωτεύουσα δεν καθάρισε πλήρως, όμως η προσπάθεια πράγματι απέδωσε: Στη διάρκεια των Αγώνων ο Δείκτης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης έπεσε από το 500 στο 100 και τα αιωρούμενα σωματίδια μειώθηκαν κατά 25-50%.

Φτώχια εναντίον έρευνας
 
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιπτώσεις στην επιστημονική έρευνα. Κοινωφελή ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στη βασική βιολογική έρευνα, όπως το βρετανικό Wellcome Trust και το αμερικανικό Cold Spring Harbor Laboratory είδαν για πρώτη φορά τις επιχορηγήσεις να μειώνονται. Το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ σταματά τις προσλήψεις σε μη κρίσιμες θέσεις και οι εταιρείες βιοτεχνολογίες αγωνιούν για το αύριο.

Πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα

Νέα τεχνική για την παραγωγή βλαστοκυττάρων: Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα από το δέρμα εθελοντών στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους. Άλλη ερευνητική ομάδα, επίσης στις ΗΠΑ, κατάφερε να δημιουργήσει αντίστοιχα κύτταρα χρησιμοποιώντας έναν γενετικά τροποποιημένο αδενοϊό. Η εξέλιξη υπόσχεται να καταστήσει περιττή τη χρήση εμβρύων.

Η επισκόπηση παρουσιάζεται στο τεύχος της επιστημονικής επιθεώρηση Nature.